Người Việt ở nước ngoài

Các thông tin tóm tắt cơ bản, tổng quát về Campuchia.

Quần thể di tích Angkor - Niềm tự hào của đất nước Campuchia

Mỗi khi nhắc đến đất nước Campuchia, chúng ta không thể không nhớ về khu đền đài cổ kính Angkor - khu di tích đã trở thành biểu tượng của đất nước này, một khối kiến trúc vĩ đại đã được Tổ chức Văn hóa, Giáo dục và Khoa học của Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Văn hóa của Thế giới.

Nằm cách thủ đô Phnom Penh hơn 200km về phía Tây Bắc, Siem Reap là một thị xã nhỏ mang đậm nét kiến trúc Pháp. Thị xã nhỏ yên tĩnh với những khách sạn, khu biệt thự đẹp nằm gần Hồ TonleSap, hồ nước ngọt lớn nhất Đông Nam Á. Khu đền Angkor nằm trong khu vực Siem Reap, khiến nó trở thành địa danh nổi tiếng khắp thế giới.

Gốc của từ Angkor theo tiếng Phạn là Nagara, nghĩa là kinh đô. Người Khmer phát âm từ kinh đô là Nokor. Người Pháp đọc và ghi lại là Angkor. Từ đó, tên riêng Angkor trở nên thông dụng trong sách vở.

Angkor là một thời kỳ huy hoàng nhất của dân tộc Khmer kéo dài từ năm 802 tới năm 1431. Nhưng nói tới Angkor, người ta nghĩ ngay đến một đô thị với hơn 100 đền tháp kỳ vĩ, niềm tự hào của nền nghệ thuật kiến trúc không chỉ của dân tộc Khmer mà còn của cả nhân loại. Lịch sử của Angkor là lịch sử hình thành, phát triển và hoàn thiện loại kiến trúc đền tháp độc đáo có một không hai của dân tộc Khmer.

Angkor Wat - Công trình đặc sắc

Angkor Wat được coi là công trình lớn nhất, đặc sắc nhất của toàn thể khu Angkor, một biểu tượng cho sự kết hợp hài hoà giữa nghệ thuật kiến trúc Khmer của người Campuchia và nghệ thuật kiến trúc Hindu của nền Văn hóa Ấn Độ.

Sự hoàn hảo của Angkor Wat trong sắp đặt, sự cân bằng và số lượng lớn những bức phù điêu, tượng đã khiến nó trở thành một trong những công trình kiến trúc tôn giáo lớn nhất hiện nay.

Angkor Wat nằm cách SiemReap 6km về phía Bắc và ở phía Nam Angkor Thom. Chỉ có một lối duy nhất vào đền từ phía Tây. Đền được xây dựng trong 30 năm thời kỳ nửa đầu thế kỉ XII, dưới thời vua Suryavarman II để thờ thần Vishnu (đạo Hindu).

Angkor Wat nằm trên một khuôn viên rộng 208ha, xung quanh là dãy hào rộng 200m và có chu vi tới 5,5km. Độ cao của Angkor Wat là 213m, 3 tầng, tầng trên cao hơn tầng dưới.

Tầng thứ ba có 5 ngọn tháp, 4 ngọn 4 góc và 1 ngọn ở giữa. Chỉ ở một số góc nhất định người ta mới nhìn thấy cùng lúc cả 5 ngọn tháp này. Đây là một nét kiến trúc độc đáo của Angkor Wat. Đền thể hiện quan niệm của đạo Hindu về vũ trũ, trong đó trái đất là trung tâm.

Giữa Đền là biểu tượng núi Meru, 5 ngọn tháp đứng thành hình vòng tròn hình thành lên đỉnh của các ngọn núi. Bức tường chính thể hiện dãy núi ở rìa trái đất còn dãy hào sâu bên ngoài là chỉ đại dương bao quanh trái đất.

Đường vào Đền Angkor Wat là đoạn cầu đá dài bắc qua hồ nước bao quanh đền. Đền Angkor Wat hình chữ nhật, dài 1.500m, rộng 190m.

Theo các nhà học giả Finot, Coedes, Bosh thì Đền được xây dưới thời vua Suryavarman II để làm mộ thờ của vua, với các điêu khắc theo truyền thuyết thần Visnu. Đ

ể cảm nhận được sức mạnh huyền bí, quyến rũ của Angkor Wat, du khách nên đợi đến hoàng hôn. Angkor Wat dưới ánh hoàng hôn, Đền với các tháp và đá giống như một khối vàng rực rỡ ẩn hiện dưới bóng cây thốt nốt.

Angkor Wat không chỉ tạo nên ấn tượng do mức độ hoành tráng của nó mà còn do sự sắp đặt và thiết kế bên trong Đền cũng hết sức hoàn hảo. Vượt qua lối đi và qua cổng chính mới chỉ là qua được lớp tường ngoài. Đi vào sâu hơn là một trong 3 căn phòng đồng tâm với hàng nghìn bức phù điêu, tượng có vẻ mặt dữ tợn và dãy hành lang dài tới 400 m. Đi tiếp vào trong và lên cao, khu trung tâm hiện ra mờ mờ với một điện thiêng có hình tháp nhìn giống như một đài sen khổng lồ cao tới hơn 200m.

Angkor Wat còn là một công trình phù điêu có lịch sử lâu đời nhất của thế giới. Trên mỗi bức tường đá của Đền đều có khắc hình ảnh mà mỗi nhà nghiên cứu đều có thể tìm thấy ở đó nguồn tư liệu quí giá về tôn giáo, lịch sử và xã hội.

Nổi trội nhất là những bức phù điêu về các truyền thuyết của đạo Hindu và các vũ công Apsara. Không ở đâu khác chúng ta có thể tìm thấy những công trình điêu khắc về điệu múa dân tộc này của Campuchia sinh động và chi tiết như ở các bức tường của đền Angkor Wat.

Những đường nét mềm mại của cơ thể các vũ công cũng như các động tác được khắc hoạ tỉ mỉ, tuy là ở trên đá nhưng không hề cứng nhắc, biểu hiện nhân sinh quan đầy chất nhân văn và thẩm mỹ của người Khmer cổ xưa.

Cũng như các thủ đô khác trên thế giới, khu đền Angkor nói chung và đền Angkor Wat nói riêng được xây dựng trong một tầm nhìn quân sự của các vị vua trị vì; đồng thời cũng biểu hiện sự kết hợp hài hoà trong Văn hóa phương Đông.

Bao quanh khu đền là một đường hào ngập nước nhằm tránh cho khu vực trung tâm không bị ngoại bang tấn công. Đường hào này hiện nay vẫn tồn tại nhưng đã được mang ý nghĩa khác, nó bổ sung tính thẩm mỹ cho những toà tháp đá. Cùng với hàng cây thốt nốt xung quanh đền Angkor hiện diện hài hoà như một tổng thể giữa trời, đất và nước.

Angkor bị lãng quên cho đến thế kỉ thứ XIX. Một nhà nghiên cứu lịch sử người Pháp đã khám phá lại di tích Angkor và từ đó, cái tên Angkor sống lại trong tâm trí của người dân Campuchia như một biểu tượng về một quá khứ vàng son đã lùi xa nhưng cần trân trọng.

Từ thành cổ đổ nát, Campuchia đã tôn tạo lại các đền đài và toà tháp. Điều này có ý nghĩa trước hết về mặt tâm linh đối với bản thân người dân Campuchia bởi nó khôi phục lại lịch sử đã mất đI; còn đối với thế giới thì nó mở ra một cách cửa mới cho việc tiếp xúc với một nền Văn hóa đầy bí ẩn trong lịch sử.

Do ý nghĩa lịch sử và Văn hóa của Angkor Wat, năm 1992, UNESCO đã công nhận đền Angkor Wat và cả khu vực Angkor là di sản Văn hóa thế giới.

Angkor Thom: Thành phố “nghìn khuôn mặt”

Cách không xa Angkor Wat là đô thị cổ Angkor Thom, nơi có thể sánh được với thành Rome cổ đại về cả kích thước lẫn dân số. Nó cũng được bao quanh bởi dãy hào rộng 100 m và tường cao 8 m.

Angkor Thom được vua Jayavarman VII xây dựng sau Angkor Wat gần 100 năm. Angkor Thom cũng có sức hấp dẫn huyền bí không kém Angkor Wat. Giữa quang cảnh đổ nát, đi quanh những tảng đá lớn nằm ngổn ngang ở đền Bayon, nhìn lên mọi hướng, du khách lúc nào cũng thấy tượng đầu người mỉm cười bí hiểm. Có tổng cộng 256 gương mặt đá trên 54 tháp nhìn khắp hướng ở đền Bayon.

Cấu trúc đền Bayon gồm ba tầng. Cả ba tầng đều bị đổ nát, gạch đá nằm ngổn ngang. Năm 1924, Henri Parmentier (nhà khảo cổ Pháp, người lập ra Viện bảo tàng Chăm ở Đà Nẵng) đã tìm được ở Bayon một tượng bồ tát Lokesvara. Say này trong lòng trung tâm Bayon, một tượng Phật lớn cũng được tìm ra.

Đường đi vào thành phố, Angkor Thom cũng có 5 ngọn tháp đá mỗi ngọn cao 23m và khắc 4 khuôn mặt quay về 4 hướng. Những khuôn mặt này thể hiện những vị chúa thống trị 4 phương trên đỉnh núi thiêng Meru theo quan niệm Hindu.

Ở mỗi cổng vào thành là một con voi 3 đầu, vòi cuốn hoa sen. Trên lưng voi là thần Indra, hai bên lưng voi là thần Apsara. Có hai công trình đáng chú ý nữa ở Angkor Thom là đài vua Leper, được sử dụng cho các sự kiện lớn và đài Voi, nơi diễn ra các nghi lễ cầu cúng. Cả hai công trình đều được tạc các hình người và thần linh rất tinh xảo.

Về ý nghĩa, Angkor Thom là vũ trụ thu nhỏ, được chia thành 4 phần bởi các trục chính. Đền Bayon nằm chính giữa trung tâm các trục và được coi như sự kết nối giữa trời và đất. Tuy nhiên, “tâm điểm” của thành phố chính là đền Bayon. Nếu Angkor Wat khiến người ta phải sửng sốt vì sự hùng vĩ thì đền Bayon lại là sự khác biệt đến mức kỳ lạ.

Những ngọn tháp trong đền thể hiện hơn 200 khuôn mặt của vua Jayavarman (người tự coi là hiện thân của Phật Boddhisatva) đang nhìn chằm chằm. Hai bức tượng tướng canh cửa đựơc dựng bên lối vào của đền. Một người có khuôn mặt hiền hoà cầm đinh ba còn người kia khuôn mặt dữ tợn, cầm gậy.

Các cột vuông trong điện được trang trí với những hình ảnh vũ công và Apsara (nữ thần). Những dãy tường ngoài của đền là các bức phù điêu cũng thể hiện cuộc sống sinh hoạt hàng ngày của người Khmer thế kỉ XII, từ cảnh gặt lúa đến cảnh chiến đấu.

Đường vào cửa Angkor Thom rất ấn tượng. Hai bên là các tượng thần ôm thân con rắn bảy đầu dài khoảng vài trăm thước dọc hai bên cửa vào thành phố cổ này.

Trung tâm của thành phố Angkor Thom là đền Bayon, với bốn cửa theo bốn hướng. Kế đền Bayon về phía Tây Bắc là cung điện vua Phimeanakas; từ đó cũng có một trục chạy về phía Đông ra một cửa nữa gọi là cửa “Chiến thắng”. Angkor Thom vì thế có hai trung tâm thể hiện hai thời kỳ lịch sử xây dựng khác nhau.

Ta Prohm: Khu đền của thiên nhiên

Ta Prohm nằm phía Tây Nam đền Mebon và phía Đông Angkor Thom. Nếu ở các ngôi đền khác, các cư dân thường xuyên chặt cây, tỉa cảnh để tránh cho rừng già bao phủ thì đền Ta Prohm xây dựng thế kỉ XII vẫn giữ nguyên trạng kể từ khi nó được các nhà thám hiểm phát hiện lần đầu tiên vào thế kỉ thứ IX.

Mái đền đã được gắn vào vách đá qua hàng trăm năm tồn tại. Rễ của những cây cổ thụ đã đâm xuyên qua cả tường đá của đền. Để vào được đền, người ta phải leo qua những tảng đá to bằng cả chiếc ôtô đã rơi từ đỉnh núi xuống.

Ta Prohm là ngôi đền đầu tiên mà vua Jayavarman VII cho xây dựng ở Angkor. Nó thực ra là một tu viện có tên là Rajavihara (tu viện của vua). Hình ảnh lớn nhất trong điện, hình nữ thần khôn ngoan của đạo Phật Prajnaparamita, được dựng lên vào năm 1186. Sau đó đền bị bỏ hoang. Đó cũng là lý do tại sao cây cối lại mọc thành quần thể trong đền.

Những cầu văn bằng chữ Phạn khắc trên đá đã cung cấp những chi tiết về đền. Xung quanh đền Ta Prohm là 3.140 ngôi làng. Đã có 79.365 người tham gia canh giữ đền trong đó có 18 đại sư, 2.740 quan lại, 2.202 tuỳ tùng và 615 vũ công.

Ta Prohm là một trong những ngôi đền lớn nhất trong quần thể Angkor. Theo các văn tự cổ, nó bao gồm 260 tượng thần, 39 tháp và 566 toà nhà.

Ta Prohm là đền lãng mạn nhất cũng nằm trong quần thể Angkor, được vua Jayavarman VII xây năm 1186 để tưởng niệm thân mẫu của nhà vua, Jayarajachudanami, dưới dạng tượng Quan Âm bồ tát Bát Nhã Ba và tượng thầy dạy của nhà vua, Jayamangalartha. Cả hai tượng được đặt trong đền.

Các cây cổ thụ mọc ngay trên đền, với rễ cây to lớn bao phủ các tháp và kiến trúc đền. Đó là hai loại cây, Ficus religiosa và cây bông gạo. Ngoài ra, quần thể Angkor còn có các phế tích khác như Preah Khan, Roulos, Banteay Srey, Phnom Bakeng.