Gập ghềnh sóng gió quan hệ Nga-Mỹ trong năm 2012
Thứ bảy 29/12/2012 | 09:07:00
Con đường Mátxcơva và Washington đang cùng sánh bước không mấy bằng phẳng mà vẫn đầy chông gai. (Nguồn: AFP)
Đặc điểm nổi bật nhất của mối quan hệ giữa hai cựu địch thủ thời Chiến
tranh Lạnh, Nga-Mỹ trong 2012 là hành
động trả đũa lẫn nhau.
Mặc dù đã vài năm trôi qua kể từ khi Nga và Mỹ chính thức “tái khởi động”
mối quan hệ song phương, vốn bị đóng băng sau cuộc chiến Nga-Gruzia năm 2008,
song con đường Mátxcơva và Washington đang cùng sánh bước không mấy bằng phẳng
mà vẫn đầy chông gai.
Đặc biệt, trong năm 2012, mối quan hệ giữa hai cựu địch thủ thời Chiến
tranh Lạnh này lại tiếp tục nóng lên, khiến nhiều người bi quan cho rằng tiến
trình “tái khởi động” đã hoàn toàn bị đổ vỡ.
Đặc điểm nổi bật nhất của mối quan hệ Nga-Mỹ trong năm 2012 là những hành
động trả đũa lẫn nhau. Tổng thống Nga Vladimir Putin, sau khi nhậm chức ngày
7/5/2012, đã hủy chuyến thăm Mỹ để tham dự hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nước
phát triển (G-8) diễn ra hồi trung tuần tháng 5, với lý do muốn dành thời gian
thành lập chính phủ mới.
Dù ông Putin ngỏ ý "lấy làm tiếc" về sự cố này, song dư luận quốc tế vẫn
nhìn nhận đây là lời cảnh báo mạnh mẽ đối với Washington, khi Mátxcơva luôn cáo
buộc Mỹ xúi giục các cuộc biểu tình phản đối kết quả bầu cử Duma quốc gia Nga
(Hạ viện), cũng như phản đối ông Putin quay trở lại Điện Kremlin.
Đáp lại, Tổng thống Mỹ Barack Obama ngay lập tức thông báo không tham dự
Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) tại
Vladivostok (Nga) vào tháng 9.
Hành động “ăn miếng, trả miếng” giữa nguyên thủ quốc gia Nga và Mỹ đã báo
hiệu một năm đầy sóng gió trong mối quan hệ song phương.
Mátxcơva cáo buộc một số tổ chức nước ngoài, trước hết của Mỹ, lén lút tài
trợ cho phe đối lập tại Nga, kích động bạo lực và các hành động chống đối
Mátxcơva. Đặc biệt, Nga tố cáo Cơ quan Phát triển quốc tế Mỹ (USAID), vốn hoạt
động tại Nga từ năm 1992, đã can thiệp sâu vào các công việc nội bộ của Nga, tác
động tới các tiến trình chính trị, các thiết chế xã hội dân sự và cuộc cố tình
gây ảnh hưởng đến kết quả của các cuộc bầu cử bằng cách cung cấp những khoản
tiền viện trợ cho các tổ chức đối lập. Hậu quả là, Mátxcơva đã quyết định chấm
dứt các hoạt động của USAID trên lãnh thổ Nga từ ngày 1/10 vừa qua.
Không chỉ can thiệp vào công việc nội bộ của Mátxcơva bằng cách rót nhiều
tỷ USD hỗ trợ các nhóm đối lập ở Nga tiến hành những hoạt động chống đối chính
quyền, Washington còn tìm cách ngăn chặn sự gia tăng ảnh hưởng của Mátxcơva ở
không gian hậu Xôviết.
Mới đây, Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton đã thẳng thừng tuyên bố
Washington cần phải ngăn cản nước Nga “tái xây dựng Liên Xô.” Cái mà bà Clinton
gọi là “tái xây dựng Liên Xô” trên thực tế chính là Liên minh Âu-Á, một trong
những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối ngoại trong nhiệm kỳ tổng thống thứ
ba của ông Putin, được phát triển dựa trên Liên minh Hải quan gồm Nga, Belarus
và Kazakhstan nhằm gia tăng sự hợp tác kinh tế và chính
trị giữa các quốc gia thuộc Liên Xô trước đây.
Theo giới phân tích, sự hồi sinh của nước Nga dường như đang khiến
Washington cảm thấy “nóng mặt.” Thực tế cho thấy Mỹ đã, đang và sẽ không muốn
chứng kiến một nước Nga trỗi dậy mạnh mẽ nên tìm mọi cách chế ngự chú “gấu Nga”
tỉnh giấc trên các mặt trận chính trị, kinh tế và chiến lược.
“Sức nóng” trong mối quan hệ Nga-Mỹ lại gia tăng vào những ngày cuối năm,
sau khi Tổng thống Obama ký ban hành cái gọi là "Đạo luật Magnitsky," gồm nội
dung công nhận việc bình thường hóa quan hệ thương mại với Nga song đi kèm các
biện pháp trừng phạt nhằm vào một số cá nhân ở Nga mà Mỹ cho là "vi phạm nhân
quyền."
Tổng thống Putin khẳng định việc Mỹ thông qua "Đạo luật Magnitsky" sẽ “hủy
hoại mối quan hệ song phương,” trong khi, Bộ Ngoại giao Nga coi đây là hành động
"mở đường cho việc can thiệp vào công việc nội bộ của Nga" và thể hiện một lập
trường "nguy hiểm và mù quáng" của Washington. Không dừng lại ở việc chỉ trích,
cơ quan lập pháp Nga đã thông qua ba đạo luật được coi là những biện pháp trả
đũa, gồm: trực tiếp cấm những tổ chức phi thương mại hoạt động chính trị ở Nga
bằng kinh phí của Mỹ; cấm những người nước ngoài vi phạm các quyền của người Nga
nhập cảnh Liên bang Nga và cấm các công dân Mỹ nhận con nuôi Nga.
Bất đồng nối tiếp bất đồng, trong khi những mâu thuẫn tồn tại lâu nay như
những hòn đả tảng cản trở quan hệ Nga-Mỹ phát triển, vẫn chưa được giải quyết.
Mỹ kiên quyết triển khai một phần Hệ thống phòng thủ tên lửa quốc gia (NMD) tại
châu Âu, song vẫn phớt lờ yêu cầu của Mátxcơva đưa ra bảo đảm pháp lý bằng văn
bản rằng hệ thống này không nhằm chống lại nước Nga.
Tất nhiên, Nga cũng không đứng khoanh tay nhìn Mỹ hành động mà đã có những
bước đi cụ thể, trong đó có việc triển khai thêm tên lửa ở khu vực phía Nam và
Tây Bắc, tăng cường sức mạnh quân sự, đồng thời tuyên bố Mátxcơva có thể tấn
công phủ đầu nếu thấy cần thiết. Không chỉ có vậy. bất đồng giữa Nga-Mỹ tiếp tục
được khoét sâu bởi một loạt vấn đề thời sự quốc tế nóng bỏng như chương trình
hạt nhân gây tranh cãi của Iran, diễn biến của cái gọi là “Mùa xuân Arập”…, đặc
biệt là cuộc khủng hoảng ở Syria....
Những người chỉ trích chính quyền ông Obama cho rằng, những bất đồng nảy
sinh ngày càng nhiều với Nga là bằng chứng cho thấy chính sách “tái khởi động”
quan hệ với Mátxcơva của Nhà Trắng đã thất bại. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov
cũng khẳng định Mátxcơva không thể tiếp tục “tái khởi động” quan hệ với Mỹ theo
kiểu này. Trong một phát biểu mới đây, Tổng thống Nga Putin nhấn mạnh thách thức
lớn nhất đối với an ninh quốc gia của Nga là việc Mỹ và Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại
Tây Dương (NATO) có ý đồ xem xét lại trật tự thế giới hiện nay theo hướng phục
vụ các lợi ích của phương Tây, sử dụng sức mạnh và giành quyền bá chủ thế giới,
và khẳng định Nga không chấp nhận những âm mưu này
Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận một thực tế rằng, tiến trình “tái khởi
động” quan hệ Nga-Mỹ do Tổng thống Obama khởi xướng từ năm 2009 đến nay đã gặt
hái được một số thành công.
Hai bên đã tìm được tiếng nói chung trong hợp tác chống khủng bố, cướp
biển, vấn đề Afghanistan.... Bên cạnh đó, năm 2012, Nga và Mỹ cũng đạt được sự
đồng thuận trong nhiều vấn đề, như Mỹ ủng hộ Nga chính thức trở thành thành viên
Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), Washington trao quy chế "Quan hệ thương mại
bình thường vĩnh viễn" (PNTR) cho Nga, hai nước ký thỏa thuận đơn giản hóa quy
chế thị thực...
Giới phân tích cho rằng trong bối cảnh hiện nay, khi Mỹ buộc phải thừa
nhận không có bất cứ cường quốc nào trên thế giới có thể tự đối phó hiệu quả với
các thách thức toàn cầu, mà cần có sự hợp tác quốc tế, thì quan hệ với một nước
giữ vai trò quan trọng trên trường quốc tế như Nga, sẽ tiếp tục là ưu tiên trong
chính sách đối ngoại của Tổng thống Obama nhiệm kỳ tới. Trong khi đó, Nga đang
rất cần vốn, công nghệ và kỹ thuật của Mỹ và phương Tây để thực hiện mục tiêu
hiện đại hóa nền kinh tế của mình. Do vậy, mối quan hệ Nga-Mỹ trong năm tới sẽ
vẫn tiếp tục xu hướng “hợp tác trong bất đồng”./.
Dương Trí (TTXVN)